به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، شتر حیوان بیابان و صحرا سال‌ها صاحب بلامنازع بیابان‌های کشور ما بوده اما در ده‌های اخیر به دلیل غفلت و بی‌توجهی جمعیت این حیوان مفید در کشور به شدت کاهش پیدا کرده است.
متخصصان و کارشناسان مدت‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند که این حیوان به ویژه به لحاظ اینکه بومی شده منطقه ایران است می‌تواند در شرایط گرم و خشک ایران که بارندگی کمی دارد بسیار خوب رشد کند.
طبق آخرین گزارش سازمان جهانی اقتصاد در سال 2016 نظر به ویژگی‌های بارز این حیوان بسیاری از دانشمندان معتقدند با توجه به مخاطراتی که در آینده دنیا با آن مواجه است بی‌تردید ناجی جان انسان‌ها در مسئله تأمین خوراک و به خصوص پروتئین‌های حیوانی شترها خواهند بود.
ستاد فرمان اجرایی حضرت امام (ره) با در نظر گرفتن این مهم طرح پرورش شتر را در منطقه خراسان جنوبی توسط یکی از شرکت‌های زیرمجموعه خودش به نام شرکت گسترش توسعه‌گری پردیس آغاز کرده است.
قرار است در این طرح به 3 هزار متقاضی 8 هزار نفر شتر تحویل داده شود. این شترها می‌تواند در شرایط آب و هوایی و مراتع این منطقه به خوبی رشد کند و جوامع محلی از منافع اقتصادی آن برخوردار شوند.
این طرح از مرداد 98 آغاز شده، در مرحله نخست 350 نفر شتر تأمین شده، 170 متقاضی ساماندهی شده و 55 نفر نیز شتر تحویل گرفته‌اند.
نگهداری این حیوان علاوه بر اشتغال نفع اقتصادی زیادی دارد. هر نفر شتر به طور میانگین ماهانه 2.5 تا 3.5 میلیون تومان درآمد ایجاد می‌کند. شتر در غذا خوردن بسیار قانع و برابر بیماری‌ها نسبت به بقیه دام‌ها مقاوم است. وزن شتر در سال سوم پرورش بیشتر از 500 کیلوگرم می‌شود. در اکوسیستم گرمسیری و نیمه گرمسیری در شرایط گرمای شدید، تبخیر، بارندگی جزئی و اختلاف زیاد درجه حرارت و فقدان آب شتر تنها دامی است که می‌تواند زیست و تولید مثل کند و با آداب چرایی خاص خود سبب حفظ و احیای مراتع شود.
نزدیک نیمی از مراتع کشور در وضعیت بسیار فقیر قرار دارند که در آن گیاهان شورپسند و نباتات خاردار می‌روید و شتر مهم‌ترین دامی است که با این اقلیم تطابق یافته و تولید مثل و بازده اقتصادی دارد.
متوسط عمر مفید شتر 30 تا 40 سال است، به ندرت بیمار می‌شود و هزینه درمانی آن نزدیک به صفر است. شیر و گوشت شتر خواص زیادی دارد که خیل عظیمی از طرفداران را به سوی خود جلب کرده است. گوشت این دام بزرگ چربی کمتری نسبت به گاو و گوسفند دارد و قیمت آن هم گران‌تر است.
همچنین کوهان شتر مصرف خوراکی دارد و برای درمان مفاصل و ماهیچه‌ها خواص تقویتی، رفع درد و درمان دارد از پشم و پوست آن نیز در صنایع نساجی استفاده می‌شود.
در این زمینه گفت‌وگویی با احمد حسینی نماینده شرکت گسترش توسعه‌گری پردیس ستاد فرمان اجرایی امام (ره) انجام دادیم. این شرکت وابسته به ستاد اجرایی در حال حاضر در منطقه استان خراسان جنوبی تلاش می‌کند تا مردم و جوامع محلی این حیوان را نگهداری کنند تا علاوه بر درآمدی که نصیب آنها می‌شود نفع اقتصادی آن نیز در قالب امنیت غذایی و افزایش عرضه گوشت به جامعه برسد.
این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم:
فارس: آقای حسینی ایده پرورش شتر در جوامع محلی چگونه به ذهن شما رسید و چرا این کار را دنبال کردید؟
حسینی: شتر حیوانی است که در شرایط کمبود علوفه به خوبی پرورش می‌یابد. اصولاً این حیوان وابسته به علوفه دستی نیست و بیشتر حیوان مرتعی است که چرا می‌کند و این برای کشور بسیار مهم است. کشوری که واردکننده عمده علوفه و نهاده دام است و سالانه ارز بسیار زیادی به همین دلیل از کشور خارج می‌شود باید برای پرورش شتر اهمیت زیادی قائل شود. این حیوان هزینه بسیار کمی دارد در عین حال درآمد خوبی هم دارد. شیر، گوشت، دنبه و سایر فرآورده‌های آن خواص دارویی زیادی دارد و این فرآورده‌ها قیمت بالاتری در بازار دارد که باعث می‌شود پرورش‌دهندگان رضایت خاصی از آن داشته باشند.
فارس: پرورش شتر تا چه میزان به اشتغال جوامع محلی کمک می‌کند؟
حسینی: این حیوان چون وابستگی زیادی به تأمین علوفه ندارد نیاز غذایی خود را از طریق چرا تأمین می‌کند و البته با توجه به عادت چرایی به حفظ مرتع نیز کمک می‌کند. پرورش این حیوان از سوی مردم و جوامع محلی بسیار راحت و ساده است در عین حال سود خوبی هم دارد و نیاز به سرمایه‌گذاری آنچنانی نیست. بخشی زیادی از این هزینه‌ها نیز در قالب تسهیلات بانکی پرداخت می‌شود. بنابراین می‌تواند اشتغال زیادی ایجاد کند.
فارس: تاکنون چه کارهایی در این زمینه انجام داده‌اید؟
حسینی: ابتدای سال 98 مطالعاتی روی زنجیره شتر در منطقه خراسان جنوبی انجام دادیم و طرح خودمان را به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و استانداری تحویل دادیم. در این طرح به ممنوعیت‌هایی در پرورش شتر خراسان اشاره شده بود. نتیجه این شد که در مرداد 98 تفاهم‌نامه‌ای را با استانداری خراسان جنوبی و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) منعقد کردیم به موجب این تفاهم‌نامه قرار شد برای 3 هزار متقاضی 8 هزار نفر شتر تأمین کنیم.
فارس: آیا متقاضیان از قبل اعلام آمادگی کرده‌اند؟ و شترهایی که قرار است به آنها تحویل دهید آماده است؟
حسینی: خیر؛ باید دنبال متقاضیان بگردیم تا آنها ثبت‌نام کنند و شترها را هم معمولاً وارد می‌کنیم. تاکنون توانسته‌ایم 350 نفر شتر را به 55 نفر تحویل دهیم و 170 متقاضی نیز ساماندهی شده است. متقاضیان تسهیلاتی را از بانک و با کمک بنیاد برکت تحویل می‌گیرند.
فارس: مفاد تفاهم‌نامه شما با استانداری چه بود؟
حسینی: قرار شد تسهیلاتی برای کمک به ارزش زنجیره به ویژه شتر شیری و 2 منظوره و همچنین راه‌اندازی کارخانه شیرخشک شتر و پاستوراسیون به میزان 6 میلیارد تومان پرداخت کنند. همچنین برای کارگاه بسته‌بندی گوشت نیز تسهیلات 5 میلیارد تومانی داده شود. همچنین مرکز جمع‌آوری شیر شتر، کارگاه فرآوری بسته‌بندی محصولات شتر مانند روغن، کوهان و پشم راه‌اندازی شود. تولید علوفه نیز از دیگر مفاد این تفاهم‌نامه بود.
فارس: آیا امکان تأمین شترها از داخل کشور وجود ندارد؟
حسینی: متأسفانه در سال‌های گذشته به دلیل بی‌توجهی به این حیوان بسیار پر منفعت و وجود خشکسالی‌های مکرر جمعیت این دام در کشور به حداقل رسیده و اکنون با وجود ترسالی‌ها بارقه امید برای پرورش دوباره این حیوان پیدا شده است. متأسفانه اکنون شتر در بازار نیست و مجبور هستیم آن را وارد کنیم.
فارس: متقاضیان پرورش شتر چه اقداماتی را باید انجام دهند؟
حسینی: متقاضی توسط بنیاد برکت ثبت‌نام می‌شود و شرکت پردیس آنها را آموزش می‌دهد. پس از یک دوره آموزش آنها به بانک معرفی می‌شوند و پس از دریافت تسهیلات شتر خود را انتخاب می‌کنند و مبلغ آن از تسهیلات کم می‌شود.
فارس: چه بانک‌هایی تسهیلات پرداخت می‌کنند و میزان آن چقدر است؟
حسینی: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران و پارسیان بدون بروکراسی‌های اداری تسهیلات 40 میلیون تومانی پرداخت می‌کنند و هر متقاضی 4 تا 6 نفر شتر می‌تواند دریافت کند.
فارس: قیمت هر نفر شتر چقدر است؟
حسینی: برای شترهای با بازده شیری 20 تا 22 میلیون تومان و شترهای دومنظوره شیری و گوشتی 14 تا 15 میلیون تومان است اما انتظار داریم که بانک‌ها به خاطر اینکه متقاضیان بتوانند حداکثر بهره‌مندی را داشته باشند سقف تسهیلات را به 80 میلیون تومان افزایش دهند.
فارس: درآمد اقتصادی پرورش شتر چگونه است؟
حسینی: در صورتی که پرورش دهندگان شتر، شیر و بچه آن را تحویل دهند ماهانه 2.5 تا 3.5 میلیون تومان درآمد دارند. هزینه علوفه این حیوان بسیار کم است و مبنای پرورش دهندگان شتر باید چرای آن در مرتع باشد و اصلاً یکی از شروط ما برای تحویل این حیوان داشتن چراگاه است.
فارس: آیا در انتخاب این حیوان برای پرورش از نظرات متخصصان و کارشناسان هم استفاد کردید؟ تحلیل آنها درباره مفید بودن و اقتصادی بودن آن چه بود؟
حسینی: در این زمینه با اساتید دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه بیرجند و همچنین کارشناسان و متخصصان مشاوره کردیم. آنها معتقد بودند که با توجه به اینکه منطقه ما خشک است و مراتع فقیری دارد این حیوان قانع رشد خوبی خواهد داشت. علوفه برای پرورش دام بسیار مهم است و برای پرورش دام‌هایی مانند گاو و گوسفند سالانه هزینه زیادی می‌شود. چرا که واردکننده عمده نهاده‌ای دامی هستیم و بیش از 90 درصد ذرت وارداتی است و ارز زیادی را هم از کشور خارج می‌کند. اما از آنجایی که شتر با فقیرترین علوفه‌های بیابان مانند خارشتر تغذیه می‌شود هزینه‌ای بسیار کمتر خواهد داشت. شیر، پشم و گوشت این حیوان نیز مزایای زیادی دارد و به لحاظ خواص دارویی بسیاری طالب آن هستند.
حسینی: هر نفر شتر روزانه 4 الی 7 کیلوگرم شیر می‌دهد که اگر به صورت بسته‌بندی و بهداشتی عرضه شود 16 الی 18 هزار تومان قیمت دارد و اگر به صورت فله‌ای عرضه شود 10 الی 12 هزار تومان به فروش می‌رود. این قیمت‌ها بسیار مناسب هستند. دلیل گرانی شیر خواص دارویی بسیار زیاد آن است. شیر این حیوان برای درمان دیابت، سل، هپاتیت و بسیاری بیماری‌های دیگر در طب سنتی تجویز می‌شود. گوشت این حیوان نیز مزایایی سرشاری دارد. سرشار از آهن، کلسیم و فسفر است و در سفارشات دینی هم به استفاده از آن تأکید شده است. بسیاری از مردم هستند که به خواص دارویی آن آشنا هستند و مشتریان اصلی گوشت شتر هستند.فارس: میزان شیری که هر شتر روزانه می‌دهد چقدر است و چه قیمتی دارد؟
فارس: چشم‌انداز شما برای پرورش شتر چیست، می‌خواهید این کار را تا کجا ادامه دهید؟
حسینی: چشم‌اندازی که تا سال 1400 ترسیم کردیم این است که علاوه بر تأمین 8 هزار نفر شتر برای متقاضیان دسترسی پرورش دهندگان را بسیار سهل و آسان کنیم و این کار را حتی در استان‌های دیگر نیز توسعه دهیم. این حیوان به جهت انعطاف‌پذیری و مقاومت زیادی که دارد می‌تواند در اکثر استان‌ها پرورش یابد. به طوری که اکنون نیز در سایر استان‌ها نیز برخی روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
فارس: پرورش شتر نیازمند به فراهم کردن مقدمات آن از جمله علوفه حداقل در مراتع است در این زمینه چه اقدامی کرده‌اید؟
حسینی: در تفاهم‌نامه‌ای که با ستاد فرمان اجرایی حضرت امام (ره) و استانداری خراسان داشتیم براساس آن 600 هکتار کشت خارشتر را در مراتفع انجام دادیم و آن در اختیار شترداران قرار دادیم. 400 هکتار از این اراضی توسط شرکت پردیس انجام شد و 200 هکتار نیز توسط متقاضیان کشت گردید. بنابراین در این زمینه یک مشارکت با جوامع محلی را نیز سازمان دادیم.
فارس: استفاده از تحقیقات و اصلاح دام مهم‌ترین فاکتور برای قوام و پایداری تولید است در این زمینه کاری انجام داده‌اید؟
حسینی: ایستگاه نگهداری پایش دام را که بزرگترین ایستگاه در کشور است در مساحت هفت هکتار راه‌اندازی کردیم و مرکز اصلاح نژاد شتر و خارشتر در شهریورماه افتتاح می‌شود. قرار است این مراکز اصلاح به عنوان بازوان تحقیقات و اصلاح نژادی پرورش دهندگان شتر باشد و معایب دام‌ها روز به روز با اصلاحات ژنتیکی کاهش یافته و آنها بهره‌ورتر گردند. همچنین میدان عرضه دام نیز تا پایان امسال افتتاح و راه‌اندازی می‌شود.
گفت‌وگو از بهروز نوری