به گزارش خبرنگار مهر، بخش کشاورزی طی هفته‌های اخیر شاهد نابسامانی‌های گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف تولید، صادرات و واردات بوده است. عدم تخصیص ارز به برخی کالاهای استراتژیک از جمله نهاده‌های دامی و برنج و همچنین بلاتکلیفی واردکنندگان موز در گمرکات، باعث افزایش قیمت این محصولات در بازار داخل و سرگردانی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان شده است. همچنین افزایش تولید پیاز، ماندن این محصول روی دست کشاورزان و عدم امکان صادرات آن به دلیل تصمیمات اشتباه در گذشته و از دست رفتن بازارهای صادراتی از دیگر چالش‌های بخش در روزهای اخیر بوده است؛ این در حالی است که مقام معظم رهبری سال ۹۹ را سال جهش تولید نام گذاری کرده‌اند و از سیاست گذاران و تصمیم گیران بخش انتظار می‌رفت که با تدابیر مناسب‌تری در این حوزه عمل کنند.
متأسفانه ضعف سیاست گذاری‌های تولیدی و تجاری حوزه کشاورزی محدود به سال جاری نیست و هر سال شاهد هستیم که تولید یک محصول در کشور به شدت افزایش می‌یابد و قیمت آن به اندازه‌ای افت می‌کند که حتی برداشت آن برای کشاورزان به صرفه نیست و در دور بعدی کشت، بدلیل افت تولید (ناشی از زیان کشاورزان در دوره قبلی) با کمبود عرضه به بازار و افزایش شدید قیمت برای مصرف کنندگان مواجه هستیم. در این میان ضعف سیاست‌های تجاری بخش کشاورزی نیز هر از گاهی باعث ممنوعیت صادرات و زمین گیر شدن تولید انبوه صادراتی روی زمین کشاورزان و زیان آنها می‌شود.
اتفاقی که سال گذشته برای گوجه فرنگی افتاد و سازمان مرکزی تعاون روستایی ناچار به خرید بخش زیادی از این محصول شد. حسین شیرزاد، مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی از این خرید به عنوان کنترل سونامی گوجه فرنگی یاد کرده بود. (جزئیات بیشتر)
چغندرقند هم از جمله محصولاتی است که از ضعف تصمیمات و سیاست گذاری ها آسیب دیده است؛ بهمن دانایی، دبیرانجمن کارخانجات قند و شکر اسفندماه در گفتگو با خبرنگار مهر گفته بود: سال گذشته به دلیل پایین بودن نرخ خرید تضمینی و رقابتی نبودن تولید چغندر قند نسبت به برخی محصولات سبزی وصیفی، کشاورزان به کشت خربزه، هندوانه، خیار و گوجه فرنگی روی آوردند و کشت این محصولات آنقدر زیاد شد که دولت مجبور به خرید توافقی آنها شد و منابع مالی بسیاری زیادی را برای خرید این محصولات در نظر گرفت… علاوه بر این حدود ۲۰۰ میلیون دلار نیز صرف واردات شکر بمنظور جبران کاهش کسری تولید شکر شد؛ بنابراین دولت هم به صورت ریالی و هم به صورت ارزی زیان کرد. (جزئیات بیشتر)
تکرار سونامی گوجه فرنگی این بار برای پیاز!
عدم رعایت الگوی کشت ابلاغی به دلیل فقدان ضمانت‌های اجرایی در سیاستگذاری‌های کلان بخش کشاورزی مسئله مهمی است که نیاز به گفتگو با جامعه کشاورزی، سیاست‌های اقناعی، ضمانت‌های اجرایی دقیق و محکم و تصویب قانون در مجلس دارداین ماجرا امسال برای پیاز تکرار شده و ضعف سیاست‌گذاری و مدیریت تولید و بازار محصولات کشاورزی را بار دیگر به رخ کشیده است.
حسین شیرزاد، معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی که سازمان متبوعش مأموریت یافته اقدام به خرید پیاز از کشاورزان کند، از جمله دلایل ایجاد سونامی پیاز را بی توجهی به ابلاغیه‌ها و دستورالعمل‌های صادره و عدم رعایت الگوی کشت توسط کشاورزان منطقه عنوان کرد و گفته است: طبق اعلام واحدهای تخصصی سازمان جهاد کشاورزی منطقه، سطح زیر کشت معین شده برای محصول پیاز در سال ۹۸ مقدار ۵ هزار و ۵۰۰ هکتار بوده؛ در حالی که میزان ۱۱ هزار و ۲۰۰ هکتار، معادل دو برابر الگوی تعیین شده، زیر کشت محصول پیاز قرار گرفته و متأسفانه سرانه تولید پیاز منطقه را از ۳۰۰ هزار تن به ۵۶۰ هزار تن افزایش داده است. عدم رعایت الگوی کشت ابلاغی به دلیل فقدان ضمانت‌های اجرایی در سیاستگذاری‌های کلان بخش کشاورزی مسئله مهمی است که نیاز به گفتگو با جامعه کشاورزی، سیاست‌های اقناعی، ضمانت‌های اجرایی دقیق و محکم و تصویب قانون در مجلس دارد.
براین اساس و درحالی که بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی معتقد هستند که فقدان الگوی مناسب کشت محصولات کشاورزی از جمله مهم‌ترین دلایل این امر است، جواد وفابخش، سرپرست معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی اخیراً در گفتگویی با خبرنگار مهر گفته بود: این نظریه را که طی ۴۰ سال گذشته الگوی کشتی برای بخش کشاورزی تدوین نشده و مطالعه جامع و دقیقی نیز در این زمینه انجام نشده است، نمی‌پذیرم. کشور ما از دوران پیش از انقلاب دارای مطالعات جامعی است که در هر منطقه چه محصولی توان تولید دارد و می‌توان بازار مناسبی هم برای آن در داخل یا خارج فراهم کرد. شکل گیری قطب‌های تولید، کشت و صنعت‌های تولیدی و … نیز بر همین اساس بوده است. پس از انقلاب اسلامی نیز برنامه‌های محصولی در دولت‌های مختلف با مقیاس‌ها و اهداف متفاوت تهیه شده است؛ ولی البته اذعان داشت که بسیاری از این برنامه‌ها به دلیل فراهم نشدن الزامات آن به سرانجام نرسیده است.(جزئیات بیشتر)
وی در عین حال از تدوین طرح جدید الگوی کشت محصولات کشاورزی خبر داده بود که البته مشخص نیست که این برنامه چه زمانی به مرحله عملیاتی شدن برسد.
مرکز پژوهش‌های مجلس: برای اجرای الگوی کشت اقدامی نشده است
مرکز پژوهش‌های مجلس فروردین ماه امسال در گزارشی اعلام کرد: در برنامه ششم، دولت موظف به طراحی واجرای الگوی کشت بوده اما پس از سه سال هنوز اقدام خاصی در این زمینه انجام نشده است.(جزئیات بیشتر)
محمدشفیع ملک زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی کشور هم اخیراً در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح الگوی کشت محصولات کشاورزی در کشور وجود ندارد، با اشاره به افت شدید قیمت پیاز و ماندن این محصول روی دست کشاورزان، گفته بود: هر سال ما در این زمینه شاهد ایجاد چالش‌های جدی برای بخش کشاورزی هستیم و تولید یک محصول افزایش یا کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. در سالجاری نیز این اتفاق برای پیاز افتاده و هم اکنون این محصول را به قیمت کیلویی ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومان از کشاورزان خریداری می‌کنند. بنابراین بخش عظیمی از کشاورزان به دلیل اینکه هزینه‌های برداشت بسیار بیشتر از این رقم هاست، اقدام به برداشت محصول خود نمی‌کنند.
بزرگترین مشکل بخش کشاورزی، مدیریت است. مدیریتی که هنوز بعد از گذشت ۴ دهه نتوانسته در حوزه آمایش سرزمین، الگوی کشت و تنظیم بازار اقدامات مؤثری انجام دهد
وی افزود: متأسفانه این سناریو هرساله برای برخی از محصولات تکرار می‌شود بعنوان مثال چندسال گذشته چنین اتفاقی برای محصول هندوانه افتاد و تنها در یک شهرستان ۵ هزار هکتار از محصول برداشت نشد.(جزئیات بیشتر)
ملک زاده تصریح کرد: بزرگترین مشکل بخش کشاورزی، مدیریت است. مدیریتی که هنوز بعد از گذشت ۴ دهه نتوانسته در حوزه آمایش سرزمین، الگوی کشت و تنظیم بازار اقدامات مؤثری انجام دهد.
وی تاکید کرد: در واقع فقدان زنجیره تولید، تأمین و ارزش باعث چنین اتفاقی شده است. اگر در بحث صنایع تبدیلی و تکمیلی، فرآوری محصولات کشاورزی و انبارداری مشکلاتمان را حل کرده بودیم امروز با چنین مشکلات بزرگی در حوزه تولید مواجه نبودیم.
ملک زاده ادامه داد: امروزه دنیا نیز با خام فروشی و فله فروشی محصولات کشاورزی و غذایی فاصله گرفته و محصولات تولیدی فرآورده می‌شود. بنابراین با این شرایط ما شانسی برای توسعه صادرات نیز نداریم.
مصطفی شریف، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز مدتی قبل در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به لزوم اجرایی شدن طرح الگوی کشت در کشور به منظور توسعه بخش کشاورزی، تدوین یک الگوی کشت مناسب برای کشاورزی کشور و اجرای آن را امری ضروری عنوان کرده بود. (جزئیات بیشتر)
وی با بیان اینکه در مناطق روستایی با مسائل اجتماعی نیز مواجه هستیم و کشاورزان به راحتی نمی‌پذیرند که الگویی را اجرا کنند، گفته بود: باید فرهنگ سازی و آموزش‌های لازم در این زمینه انجام شود. اجرای هیچ طرحی بدون در نظر گرفتن مسائل اجتماعی و فرهنگی موفق نخواهد شد.
زمانی که مسئولان برای صادرات پیاز تعرفه ۱۰ هزارتومانی اعمال می‌کردند باید به این فکر بودند که ایران بازارهای جهانی را از دست می‌دهد و کشورهای دیگر جایگزین ما در تأمین پیاز مورد نیاز آنها می‌شوند
وقتی ضعف سیاست‌های تجاری، کشاورزان را زمینگیر می‌کند
علاوه بر مسائل و چالش‌های حوزه تولید و صادرات، در بخش واردات نهاده‌های کشاورزی نیز با چالش‌های جدی مواجه هستیم به طوری که عدم تخصیص به موقع ارز برای واردات نهاده‌های دامی باعث کمبود عرضه و افزایش قیمت نهاده‌ها در بازار شده و مشکلات زیادی را برای واردکنندگان و تولیدکنندگان بوجود آورده است. این اتفاق در حوزه برنج نیز رخ داده و باعث افزایش قیمت کالا برای مصرف کنندگان نهایی شده است. اخیراً نیز محموله‌های موز وارداتی در گمرکات سرگردان مانده‌اند و در حال فاسد شدن هستند این امر سبب شده کسانی که در انبارهای خود موز دارند این میوه را با نرخ‌های گزاف عرضه کنند و هم اکنون قیمت این میوه برای مصرف کنندگان از ۲۰ هزارتومان عبور کرده است.(جزئیات بیشتر)
در همین زمینه، سید رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن انتقاد شدید از سیاست‌های دولت در زمینه صادرات و واردات محصولات کشاورزی، اظهار داشت: صادرات و واردات یک جاده دو طرفه است و هر دو طرف باید به موقع انجام شود تا مشکلی برای بازار داخل، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ایجاد نشود.
پیازها خاک می‌شود، موزها می گندد!
وی با اشاره به تأثیر این تصمیمات خلق الساعه بر صادرات و واردات به موقع و کافی محصولات کشاورزی گفت: زمانی که مسئولان برای صادرات پیاز تعرفه ۱۰ هزارتومانی اعمال می‌کردند باید به این فکر بودند که ایران بازارهای جهانی را از دست می‌دهد و کشورهای دیگر جایگزین ما در تأمین پیاز مورد نیاز آنها می‌شوند.(جزئیات بیشتر)
نورانی با اشاره به مازاد تولید پیاز در سال جاری افزود: در حال حاضر پیاز روی دست کشاورزان مانده ضمن اینکه در سال‌های گذشته به دفعات این اتفاق در حوزه تولید گوجه فرنگی، سیب زمینی و هندوانه رخ داده بود. وی با بیان اینکه کشاورزان بخش زیادی از محصول تولیدی خود را برداشت نخواهند کرد، گفت: زمستان سال گذشته بازار پیاز خوب بود و تولیدکنندگان سود کردند به همین دلیل امسال تولید این محصول افزایش یافت. نورانی عدم اجرای دقیق و صحیح طرح الگوی کشت محصولات کشاورزی را عامل ایجاد چنین مشکلاتی عنوان کرد که موجب شده هر سال شاهد نابسامانی در حوزه تولید محصولات کشاورزی و زیان شدید تولیدکنندگان باشیم.
وی همچنین با اشاره به سرگردانی واردکنندگان موز در گمرکات گفته: هم اکنون این موزهای وارداتی آمده و در گمرکات مانده چرا که بانک مرکزی کد تخصیص ارز را نمی‌دهد. در صورت ادامه روند فعلی طی روزهای آینده شاهد فساد موز در گمرکات خواهیم شد.
سیاست‌های تولیدی-تجاری بخش کشاورزی نیازمند اصلاح و تنظیم‌گری است
روایتی که شرح آن گذشت موید آن است که بخش کشاورزی بعنوان ضامن امنیت غذایی کشور امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند اصلاح سیاست‌های تولیدی و تجاری است و لازم است متولیان در سال جهش تولید بیش از گذشته نسبت به حل چالش‌های آنکه باعث زیان گسترده تولیدکنندگان و مصرف کنندگان می‌شود اهتمام ورزند.